بخش «قدردانی»، «سپاس‌گزاری» یا «Acknowledgement» در مقالات علمی را می‌توان یکی از آن بخش‌هایی دانست که در کشور ما کمتر به آن توجه شده و کارکرد این بخش تا حد زیادی ناشناخته مانده است.

وقتی مقاله‌های انگلیسی را می‌خوانیم بیشتر با این بخش روبه‌رو می‌شویم. قسمتی را می‌بینیم که تحت عنوان «Acknowledgement» به دلایل مختلف از افرادی قدردانی به عمل آمده است.کرونین (1) قدردانی‌های درج‌شده در مقالات را به 3 دستۀ کلی تقسیم‌بندی کرده:

  1. مربوط به منابع: یعنی کسانی بوده‌اند که دسترسی پژوهشگر به داده‌ها و انواع منابع را برای انجام پژوهش تسهیل کرده‌اند. حامیان مالی هم در این دسته قرار می‌گیرند.

  2. مربوط به روند پژوهش: قدردانی از کسانی که با همکاری‌های فنی و پشتیبانی روحی در فرایند پژوهش به پژوهشگر کمک کرده‌اند.

  3. مربوط به مفاهیم: این دسته از قدردانی‌ها که مهم‌تر هم هستند، قدردانی از کسانی است که در شکل‌گیری ایده‌ها و خط پژوهشی کمک کرده‌اند. در این زمینه، دقت کنید که اگر کمک‌های یک فرد به پژوهش تا حدی باشد که شرایط یک نویسنده را احراز کند، باید نام او به عنوان نویسنده درج شود، وگرنه سپاس‌گزاری از او کافی است.


کرونین و همکارانش چندین پژوهش در همین راستا ترتیب داده‌اند. با مطالعۀ گذرای تعدادی از آثار کرونین و همکارانش (2) و همین‌طور اثر تیو و سن (3) و جمع‌بندی ارائه‌شده از سوی راتان (4)، دربارۀ بخش قدردانی مقالات، دستگیرم شد که:

نخست، افرادی که قدردانی بیشتری از آن‌ها صورت گرفته، بر اساس استناد هم، افرادِ تأثیرگذارتری هستند. بر همین اساس، حتی کرونین (1) پیشنهاد داده که در نظام‌های ارزیابی علاوه بر استناد، به تعداد قدردانی‌هایی که از افراد می‌شود هم توجه شود. این جنبه، می‌تواند برای پژوهشگرانی که روی سنجه‌های علم‌سنجی مطالعه می‌کنند، جالب توجه و پی‌گرفتنی باشد (قابل توجه دانشجویانی که به دنبال یک موضوع کاربردی برای پایان‌نامۀ خود می‌گردند.)

دوم، تعداد و انواع قدردانی بر اساس حوزۀ موضوعی می‌تواند متغیر باشد، اما در نشریات امریکایی نسبت به نشریات آسیایی بیشتر قدردانی صورت گرفته است. انگار که فرهنگ نگارش مقالات علمی در امریکا، با درج قدردانی و ابراز تشکر مأنوس‌تر است.

وقتی به مقالات فارسی‌زبان می‌رسیم، این قدردانی‌ها به مراتب کمتر مشاهده می‌شوند. شاید به طور میانگین، نرخ 50 درصدی قدردانی در مقالات انگلیسی، در مقالات فارسی به زیر 5درصد می‌رسد.